Γι' αυτό εκπονεί οργανωμένο πολιτιστικό πρόγραμμα, το οποίο περιλαμβάνει κυρίως τη σύσταση χορωδιών και θεατρικών θιάσων. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στο Κεντρικό και σε κάθε Περιφερειακό Συμβούλιό της λειτουργεί Τμήμα Μόρφωσης και Διαφώτισης.

Ορισμένα φωτεινά παραδείγματα, όπως αποτυπώνονται στα τεκμήρια.

Στην Πελοπόννησο δημιουργούνται 481 ομάδες τέχνης και αθλητισμού, που αποτελούνται από περίπου 20.000 μέλη. Ανοίγονται περισσότερες από 300 νεολαιίστικες λέσχες και δίνονται περισσότερες από 5.000 θεατρικές παραστάσεις. Ο όμιλος της Τρίτης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ αγαπάει το θέατρο με 15 πρωτότυπα ανεβάσματα θεατρικών έργων και επιμορφώνει τον λαό με 21 διαλέξεις, από τις 15 Ιούλη έως τις 30 Αυγούστου 1944.

Σ' αυτό το σημείο θα ανατρέξουμε στον «Επονίτη» (φύλλο 12, 25 Σεπτέμβρη 1944), όργανο του Συμβουλίου Περιοχής Πελοποννήσου της ΕΠΟΝ, καθώς σήμερα δημοσιεύουμε φωτογραφίες, τις οποίες ανακαλύψαμε στα ΓΑΚ Μεσσηνίας - Αρχείο Χρ. Αλειφέρη, όπου ένας φάκελος είναι αφιερωμένος στη δράση της ΕΠΟΝ Καλαμάτας.

Διαβάζουμε, στο πρωτοσέλιδο, την είδηση με τον τίτλο «Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΤΟΥ ΜΩΡΗΑ ΣΤΗ ΜΑΧΗ»:

«Μ' ακράτητο ενθουσιασμό κι' ορμή τα νιάτα ρίχτηκαν στην απελευθέρωση των πολυβασανισμένων πόλεων. Οι ανταρτοεπονίτες μπαίνουν στην πρώτη γραμμή της μάχης. Οι υποδ)κές της ΙΙΙ Μεραρχίας και του 9^ου συν)τος μπήκαν στην κωμόπολη Βελίκα (σ.σ. παραθαλάσσιο χωριό του σημερινού Δήμου Μεσσήνης) και αφόπλισαν 60 ταγματαλήτες. Οι ίδιες μπήκαν και κατάλαβαν το Νησί (σ.σ. Μεσσήνη, κωμόπολη χτισμένη στις όχθες του ποταμού Παμίσου).

»Δύο αητόπουλα στην Καλαμάτα, που τα είχαν πιάσει οι ταγματαλήτες, οδήγησαν τους αντάρτες μας στους στρατώνες, τους έδειξαν πού είχαν οι ταγματαλήτες τοποθετήσει τις νάρκες κι' έτσι βοήθησαν στην εκπόρθησή τους. Οι επονίτισσες σ' όλη την περίοδο της μάχης κουβάλαγαν πυρομαχικά, νερό και μετάφεραν τους τραυματίες μας.

»Στον Πύργο όλα τα στελέχη του Σ. Νομού πήραν μέρος στη μάχη και έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην κατάληψή του. Ενα από τα στελέχη του Σ.Ν. επί κεφαλής μιας ομάδας σαμποταριστών τίναξε στον αέρα την εστία αντίστασης της Δημαρχίας. Ο β' γραμματέας του Σ. Ν. Ηλείας τραυματίστηκε στη μάχη. Ετσι τα στελέχη και τα μέλη της ΕΠΟΝ μάχονται για τη λευτεριά της πατρίδας».

Ας δούμε, όμως, και σε ποιες άλλες περιοχές της ελληνικής επικράτειας επιτελεί η ΕΠΟΝ το πολιτιστικό της έργο, κυρίως με εργαλείο τη θεατρική πράξη.

Η Ρούμελη πρωτοστατεί με 6.000 παραστάσεις, ακολουθούν η Μακεδονία και η Θράκη, με 5.350. Δημιουργούνται 588 λέσχες νεολαίων στην πρώτη, ενώ και στις δύο περιφέρειες ανοίγουν συνολικά 155 πολιτιστικά κέντρα, γίνονται 297 καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, δίνονται 241 διαλέξεις.

Η Θεσσαλία δεν πάει πίσω, με 4.000 ανεβάσματα θεατρικών έργων, στην Κρήτη αριθμούνται 80 λέσχες και θεατρικές ομάδες με 1.500 παραγωγές και δεν θα αργήσει η Ηπειρος να μπει κι αυτή στον μεγαλειώδη αυτόν αγώνα πολιτισμού.

Στεκόμαστε στην αποτίμηση του πολιτιστικού έργου της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης, όπως την αποτυπώνει ο γραμματέας της Βασίλης Καλακανόπουλος («Το Δελτίο μας», μηνιάτικη έκδοση του ΚΣ της ΕΠΟΝ, αριθ. 3, Ιούλης 1946):

«Οι 2 συναυλίες που δώσαμε με επιτυχία, η εμφάνιση της χορωδίας μας που προκάλεσε τον θαυμασμό και του διευθυντή του Ωδείου. Η εκδρομή στη Γεωργική Σχολή με 2.000 και στο Μπαχτσέ Τσιφλίκι με 1.000 επονίτες ανοίγουν την περίοδο των εκδρομών που τον Μάη θα γίνουν 45 εκδρομές με 10.000 συμμετοχές. Ακόμη στον ίδιο μήνα έχουμε 51 αθλητικές συναντήσεις. Ξεχωριστή θέση κατέχτησε ο γιορτασμός της 23 Φλεβάρη με την αθλητική γιορτή στο γήπεδο του Ηρακλή. Στην παρέλαση πήραν μέρος μαθητές και φοιτητές, αθλητές και νέοι εργάτες με τις φόρμες τους, ανταρτοεπονίτες και ανταρτοεπονίτισσες, η Κεντρική Λέσχη με τη χορωδία της: Συνολικά 7.000 νέοι που τους παρακολούθησαν, 30.000 γονείς και φίλοι της νεολαίας. Για τις κατασκηνώσεις μέσα στο Μάη κινήθηκαν 400 επιτροπές με 4.000 νέους, που ανάγκασαν τις αρχές να ενδιαφερθούν για το ζωτικό αυτό ζήτημα της νεολαίας».

Ολοκληρώνουμε το αφιέρωμά μας μ' ένα απόσπασμα από το άρθρο «Ποδόσφαιρο», όπως δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Εξόρμηση» (στήλη: Αθλητισμός, αριθ. 19, 25 Μάρτη 1945), όργανο του Συμβουλίου Περιοχής Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης της ΕΠΟΝ:

«Είναι το πιο αγαπημένο παιχνίδι της νεολαίας. Γιατί είναι το πιο μαχητικό και το πιο μαζικό.

»Το ποδόσφαιρο πλάθει το νέο με πλούσια ψυχικά χαρίσματα και σφιχτοδεμένο κορμί.

»Ως τώρα όμως μαράζωναν τα νειάτα γιατί δεν τόπαιζαν σωστά!

»(...) Οι επονίτες θα δώσουν νέα ζωή στο ποδόσφαιρο. Μέσα στην κάθε γειτονιά, στην πόλη και στο χωριό, στ' αετόπουλα και στους νεολαίους σε κάθε ομάδα θα καθοδηγήσουν το παιχνίδι με λίγες γνώσεις που θ' αποχτήσουν με τις διαλέξεις, με τις ομιλίες των δασκάλων, των γιατρών και των γυμναστών, με το διάβασμα της υγιεινής».

ΥΓ. Να μην αποχαρακτηριστεί η χρήση των κινηματογράφων «Αστορ» της Σταδίου και «Ιντεάλ» της Πανεπιστημίου. Να μη σβήσει η ιστορική μνήμη του αθηναϊκού κέντρου. Να μην εξυπηρετηθούν και πάλι τα συμφέροντα των μεγαλοεργολάβων και των μεγαλοεπιχειρηματιών.