ΜΠΟΡΕΙ να 'ναι πικρό, μα κι αλλιώτικα δε γίνεται. Η ζωή, όπως λέει και το λαϊκό τραγούδι, έχει δύο πόρτες. Ταξιδευτάδες στις θάλασσες οι συναγωνιστές του ΕΑΜικού Αγώνα, κοντοζυγώνουμε τη δεύτερη και τη στερνή. Ετσι και σχεδόν καθημερινά η εφημερίδα μας, άγρυπνη πάντα στο ενημερωτικό της αυτό χρέος, μας φέρνει τα μαντάτα πως ένας αγαπητός σύντροφος, που αντάμα περπατήσαμε τα μονοπάτια της Αντίστασης, έφυγε κι αυτός για πάντα από κοντά μας.

ΑΥΤΟ το μήνυμα μας έφερε την περασμένη βδομάδα για το παντοτινό φευγιό του φωτογράφου αγωνιστή της Αντίστασης Γιώργη Λιονάκη. Ο μεγάλος κόσμος του ΕΑΜ, του ΚΚΕ, ΕΛΑΣίτες κι ΕΠΟΝίτες, που ο Λιονάκης ακούραστος περπάτησε μαζί τους, καρδιοχτύπησε κι έδειξε το βάθος της αγάπης του στον αγωνιστή με την παρουσία του ψηλά στην Καισαριανή.

ΣΤΟ ξόδι των αγωνιστών οι κοινές μνήμες έρχονται συνήθως σε μια ζεστή θύμηση για όσα ζήσαμε, για τον ταξιδευτή μας που φεύγει για πάντα, λες και διαβάζεται από πολλά στόματα, γραμμή με γραμμή, το ναυτικό του φυλλάδιο. Κι ακούς τα πόρτα που 'πιασαν, μαθαίνεις για τις θύελλες, τις μάχες, τις φυλακές, τις εξορίες...

Ο ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ φωτογράφος είχε πλούσιο αυτό το μνημόσυνο από τους συντρόφους και τους φίλους του, από τη γενέθλια γη του, το χωριό του, τα Παλιά Ρουμάνια Χανίων. Πάνω από 20 χρόνια ο φωτογράφος σεμνός και αθόρυβος φωτογραφικός παραστάτης των αντιστασιακών και των Οργανώσεών τους και πάντα με απόλυτη ανιδιοτέλεια, χωρίς να γυρεύει, χωρίς να δέχεται ούτε δραχμή τουλάχιστον για τα φωτογραφικά χαρτιά που χρησιμοποιούσε στη δουλιά του. Δεν άπλωσε ποτέ το χέρι του κι απέκρουε τις προσφορές.

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ μας στα 87 χρόνια της, στη μακρόχρονη διαδρομή της, με τη δημοσιογραφική πένα έδειξε κι έγραψε μεγάλες και κοσμοϊστορικές στιγμές και δίπλα της υπάρχουν του φωτογράφου, του σκιτσογράφου τα έργα, που αναδεικνύουν τα κείμενά της και που συχνά είναι μοναδικά. Μοναδικά για την ιστορία μας και για τους αγώνες του λαού μας.

ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ όμως να πούμε πως ο Λιονάκης συχνά στα ρεπορτάζ κινήθηκε και σαν ρεπόρτερ, καλύπτοντας γεγονότα που δεν μπορούσαν οι δημοσιογράφοι, έχοντας άλλες επείγουσες υποχρεώσεις, να παραβρεθούν στην αντιστασιακή εκδήλωση. Πρόθυμος δημοσιογράφος τότε ο Λιονάκης, έδινε όλα τα στοιχεία του ρεπορτάζ που έκανε στους ιερούς της Αντίστασης τόπους.

ΖΟΥΣΕ κάθε στιγμή την εφημερίδα μας και επιζητούσε αθόρυβα, έτρεχε να βρίσκεται στο ρεπορτάζ και να γυρίσει φέρνοντας τα μικρά εκείνα γραφτά του. Ζούσε κι έτρεχε να καλύψει τους λαϊκούς αγώνες κι οι φωτογραφίες του έχουν καταγράψει τις κρίσιμες μέρες κι ώρες κι όχι μόνο για το σήμερα, αλλά και για την ιστορία.

Ο ΦΑΚΟΣ του κατέγραφε χρόνια και χρόνια τα μεγάλα ΕΑΜικά μηνύματα για να ζυμώσουν δυνατά και γόνιμα τους νέους αγώνες, για να σπάσουν τις αλυσίδες τις άτιμες που μας βαραίνουν και σήμερα θανατερά. Τα δυο λευκώματα του «Ρ», που κατά καιρούς βγήκαν, παρουσιάζουν αυτή την αγωνιστική καλλιτεχνική προσφορά που δώσανε έργο σημαντικό και κάποιες φορές ξεχωριστό για τη δουλιά τους. Ο μαγιάτικος θρήνος της μάνας πάνω στο δολοφονημένο παιδί της στη Θεσσαλονίκη - που έχει δημοσιευτεί στο «Ρ» (Μάης 1936) - από τους φασίστες, αυτούς που επέβαλαν τη βασιλομεταξική δικτατορία είναι μοναδικά φωτογραφικά καλλιτεχνικά ντοκουμέντα της νεότερης Ιστορίας μας. Κι είναι αναμφίβολα κι άλλα παρόμοια πολλά ντοκουμέντα στα χρόνια που ακολούθησαν. Την Κατοχή, τον Εμφύλιο, στους λαϊκούς αγώνες.

ΜΕ ΤΟ φακό του ο Γ. Λιονάκης στάθηκε ο ακούραστος φωτογράφος της ΕΑΜικής Αντίστασης, πανταχού «παρών» σ' όλα τα ιερά του Αγώνα μας, μαζί με τους ασπρομάλληδες συντρόφους του ένας ευγενικός παραστάτης και συχνά ρεπόρτερ. Σκαρφάλωνε στα κατσάβραχα σαν να ήταν 20χρονος ΕΠΟΝίτης κι αναζητούσε το πιο ταιριαστό σημείο για ν' αποτυπώσει της θυσίας των συντρόφων μας το μήνυμα.

ΤΑ ΠΡΟΛΑΒΑΙΝΕ ΟΛΑ, από την Αμφιλοχία, το Μονοδένδρι, την Καισαριανή, την Καλλιθέα και πολλά άλλα θυσιαστήρια και κάθε φορά στις συναντήσεις τις νέες με χαρά πρόσφερε στους αντιστασιακούς τις φωτογραφίες του. Σ' όλα τα στόματα κοινό σημείο αναφοράς η αφιλοκέρδειά του. Είχε προετοιμαστεί για τη νέα του φετινή εξόρμηση, που θα άρχιζε σε λίγο. Τον περίμενε ο γνώριμος Γοργοπόταμος. Περίμεναν τα Καλάβρυτα και το Πολυτεχνείο. Η καμπάνα όμως για την ώρα του φευγιού του παντοτινού είχε χτυπήσει από καιρό. Αλλά ο φωτογράφος μας έμενε όρθιος με τη μηχανή του στο χρέος που τον φλόγιζε. Το φωτογραφικό του αρχείο είναι μια μοναδική καταγραφή. Ενα πλούσιο θησαύρισμα ντοκουμέντων της ΕΑΜικής Αντίστασης. Κι αξίζουν κάθε φροντίδα και διαφύλαξη.

Είναι φανερό ότι ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου δεν ήταν μια «αυθόρμητη», «ανοργάνωτη» λαϊκή (ούτε, πολύ περισσότερο, μόνο «φοιτητική») εκδήλωση. Το φοιτητικό κίνημα εκφραζόταν μέσα από οργανωμένες συλλογικές διαδικασίες, στις γραμμές του δρούσαν οργανωμένες πολιτικές δυνάμεις και στον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου αντανακλάται η σύνδεση του φοιτητικού κινήματος με το εργατικό κίνημα. Μπορεί να μην είχε οργανωθεί με συγκεκριμένο σχέδιο από τα πριν η μορφή της κατάληψης, αλλά είναι φανερό ότι συζητάμε για μια περίοδο κορύφωσης της πολύχρονης αντιδικτατορικής πάλης του λαού και της νεολαίας και είναι γεγονός ότι σε τέτοιες περιπτώσεις η ίδια η ζωή, η εξέλιξη των γεγονότων επιδρά στη γέννηση της μιας ή της άλλης μορφής οργάνωσης ενός αγώνα.

Υπάρχουν φωνές σήμερα, που λένε ότι το Πολυτεχνείο είχε αυτό το αποτέλεσμα, γιατί ήταν μια στιγμή ενότητας του κινήματος, πήγαμε όλοι μαζί (και συνήθως, υπονοούν τη λεγόμενη «Εθνική Ενότητα» ή κάποιοι άλλοι την «ανάγκη ενότητας της Αριστεράς»). Ομως δεν ήταν έτσι. Η διαπάλη στο πλαίσιο του κινήματος ήταν και τότε έντονη.

Στο αντιδικτατορικό κίνημα δεν ήμασταν όλοι μαζί. Υπήρχε το ΚΚΕ που πάλευε για να αποκτήσει η πάλη αντιιμπεριαλιστικό προσανατολισμό, να αναδείξει το ότι πίσω από τη Χούντα βρίσκονται οι ιμπεριαλιστές των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, ότι το ζήτημα δεν είναι η αλλαγή της Χούντας με μια άλλη μορφή αστικής κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης, αλλά το πώς θα ανοίξει ο δρόμος για ριζικές αλλαγές στην κοινωνία με προοπτική τη ρήξη με τον ιμπεριαλισμό.

Από την άλλη, υπήρχαν αστικές πολιτικές δυνάμεις και αστοί πολιτικοί που διαπραγματεύονταν με τη Χούντα, αλλά και με ιμπεριαλιστικά κέντρα για το ενδεχόμενο «δημοκρατικής» μετάβασης. Υπήρχαν και δυνάμεις όπως το αυτοονομαζόμενο «ΚΚΕ Εσωτερικού», (απόγονός του είναι ο σημερινός ΣΥΝ), που συμβιβάζονταν με την κυβέρνηση Μαρκεζίνη, υπήρχαν δυνάμεις που υποτιμούσαν τη μαζική λαϊκή πάλη, υιοθετούσαν αποπροσανατολιστικά συνθήματα, χωρίς στρατηγική διεξόδου σε όφελος του λαού, όπως οι «αριστεριστές» και το ΠΑΚ.

Το Πολυτεχνείο, ήταν παλλαϊκός ξεσηκωμός με όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, είχε στοιχεία περιορισμένης τοπικής εξέγερσης (σαφώς δεν ήταν επανάσταση, δεν είχε στόχο την κατάκτηση της λαϊκής εξουσίας) αλλά ο ισχυρότερος συμβολισμός του προκύπτει από το γεγονός ότι τα αιτήματά του για «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία», «Εξω οι Αμερικάνοι», «Εξω το ΝΑΤΟ», παραμένουν αδικαίωτα. Γι' αυτό φωτίζει τους αγώνες του σήμερα.

Πηγή

«Εκθεση και συμπεράσματα για τα γεγονός του Νοέμβρη 1973». (Εγκρίθηκαν στην 4η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, Ιούλης 1976)

Πώς φτάσαμε στα γεγονότα του Πολυτεχνείου; Γιατί ο ξεσηκωμός αυτός έγινε σύμβολο για τους αγώνες του λαού και της νεολαίας τα επόμενα χρόνια; Γιατί εξακολουθούν να είναι επίκαιρα τα μηνύματά του;

32 χρόνια μετά, την Πέμπτη 17 Νοέμβρη 2005, χιλιάδες λαού και νεολαίας θα τιμήσουν αγωνιστικά την επέτειο του Πολυτεχνείου, θα πορευτούν στην αντιιμπεριαλιστική πορεία από το Πολυτεχνείο στην Αμερικάνικη πρεσβεία. 32 χρόνια μετά, στο ιστορικό κτίριο της Πατησίων, θα ξαναγραφτούν τα συνθήματα «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία», «λαϊκή κυριαρχία», «Εξω οι ΗΠΑ», «Εξω το ΝΑΤΟ».

Τι πραγματικά όμως έγινε το Νοέμβρη του 1973 και γιατί έχει αξία σήμερα να τιμούμε αυτή την επέτειο με αντιιμπεριαλιστικές, αντιμονοπωλιακές εκδηλώσεις και κινητοποιήσεις;

Ακόμα όμως και σ' αυτά τα μαύρα χρόνια η λαϊκή δράση ήταν ασίγαστη. Αναπτύχθηκαν αγώνες κάτω και από την ένταση των λαϊκών προβλημάτων. Εργαζόμενοι σε διάφορους χώρους καταφέρνουν κατά καιρούς να οργανώσουν απεργίες, κινητοποιήσεις, στάσεις εργασίας και κάποιες φορές να αποκρούσουν αντεργατικά σχέδια της χούντας. Η συμβολή του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στην οργάνωση και την άνοδο της αντιδικτατορικής πάλης, που πήρε σαφή αντιιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά σε όλη αυτή την περίοδο, ήταν σημαντική.

Είναι γεγονός ότι η χούντα, παρότι το προσπάθησε, δεν κατάφερε ποτέ να αποκτήσει λαϊκό έρεισμα. Από τις αρχές της δεκαετίας του '70 και ιδιαίτερα το 1972 - '73 η κρίση του χουντικού καθεστώτος επιταχύνεται και βαθαίνει, η λαϊκή αποδοκιμασία και αντίθεση στο καθεστώς δυναμώνουν. Υπάρχουν μια σειρά διεθνείς αλλά και εσωτερικές εξελίξεις που εντείνουν την κρίση της χούντας, αλλά και την άνοδο της αντιδικτατορικής πάλης. Οι επιθέσεις και γενικότερα η στάση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, που στήριζε το καθεστώς της χούντας, είχαν οξύνει τον αντιαμερικανισμό του λαού. Στον αντίποδα, θετική επίδραση για την ανάταση του λαού ασκούσαν οι σοσιαλιστικές χώρες, η πάλη του βιετναμέζικου λαού κατά των Αμερικάνων κατακτητών του Νοτίου Βιετνάμ, οι επιτυχίες αυτής της πάλης, τα άλλα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στην Ασία και την Αφρική καθώς και το εργατικό κίνημα των καπιταλιστικών χωρών που ήταν σε άνοδο. Η διεθνής απομόνωση για το καθεστώς της χούντας όλο και διευρυνόταν. Ο παγκόσμιος συσχετισμός δύναμης ήταν πολύ διαφορετικός σε σχέση με σήμερα. Την ίδια ώρα η χούντα είχε να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση, (τότε ονομαζόταν πετρελαϊκή κρίση από τους αστούς οικονομολόγους και πολιτικούς που αγκάλιαζε τις καπιταλιστικές χώρες και βεβαίως οξυνόταν και στην Ελλάδα).

Αυτές οι εξελίξεις, οδηγούν και τους ίδιους τους εκφραστές του ιμπεριαλισμού να επανεξετάζουν το ζήτημα της μορφής άσκησης της εξουσίας του κεφαλαίου στην Ελλάδα, να εξετάσουν το ενδεχόμενο μιας «ομαλής» διαδοχής από το στρατιωτικοφασιστικό καθεστώς σε μια πιο «φιλελεύθερη» διακυβέρνηση. Βήματα προς αυτή την κατεύθυνση ήταν αυτά που αναγκάστηκε να κάνει η χούντα από το 1972 και ιδιαίτερα το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1973, αποβλέποντας ταυτόχρονα στην εξαπάτηση των λαϊκών μαζών και της διεθνούς κοινής γνώμης. Ετσι, παραχώρησε αμνηστία στους πολιτικούς κρατούμενους και εξόριστους, έκανε το δημοψήφισμα για την κατάργηση της βασιλείας και προχώρησε στην περίφημη κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Σπ. Μαρκεζίνη που υποσχέθηκε τη διενέργεια εκλογών το Φλεβάρη του 1974. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου απέρριψε το πείραμα της «φιλελευθεροποίησης» (με θλιβερή εξαίρεση ένα τμήμα των δυνάμεων του Κέντρου, την ΕΡΕ, και το αυτοαποκαλούμενο «ΚΚΕ Εσωτερικού» που δέχονταν να συμβιβαστούν με μια «ηπιότερη» δικτατορία).

Αυτές οι κινήσεις, πέρα από ένδειξη της αδυναμίας του καθεστώτος να «τραβήξει», δείχνουν και την αγωνία της ντόπιας ολιγαρχίας και των Αμερικάνων να έχουν εγκαίρως, έτοιμη λύση και διάδοχη κατάσταση για τη διαιώνιση της κυριαρχίας τους. Βρίσκονταν ήδη στα σκαριά η «λύση» Καραμανλή.

Κοντά στην εργατική τάξη κινητοποιείται και η αγροτιά. Αρχικά με ψηφίσματα, διαμαρτυρίες, παραστάσεις επιτροπών στους αρμοδίους και στη συνέχεια με συλλαλητήρια, όπως αυτά στα Καλύβια Τρικάλων, στα Μέγαρα, στα Σπάτα, στο Μενίδι, στο Σκαραμαγκά κ.α. Μέσα στο 1973 οι αγρότες προχωρούν σε μαζικότερες και οξύτερες μορφές πάλης. Για παράδειγμα αρνήθηκαν την παράδοση ή πώληση των προϊόντων τους, μέτρο που επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα.

Ανεβαίνουν ταυτόχρονα οι αγώνες κι οι διεκδικήσεις με καθαρά πολιτικό περιεχόμενο. Σημειώνονται εκδηλώσεις στις 28 Οκτώβρη 1972, στην επέτειο του φασιστικού πραξικοπήματος (21 Απρίλη 1973) και την Πρωτομαγιά του 1973, η μάχη κατά του ψευτοδημοψηφίσματος τον Ιούνη 1973, η νυχτερινή διαδήλωση μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης Μαρκεζίνη. Ειδικά γι' αυτό, η εισήγηση στο 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ σημειώνει: «Η μάχη κατά του ψευτοδημοψηφίσματος έδωσε την ευκαιρία στον ελληνικό λαό να εκδηλώσει την ενότητα θέλησης και την ενεργό αντίθεσή του στο καθεστώς της δικτατορίας, την απόφασή του να αγωνιστεί για την ανατροπή τους». Οι αντιδικτατορικές εκδηλώσεις αγκαλιάζουν ακόμα και τις Ενοπλες Δυνάμεις, όπως έδειξε και το κίνημα στο Πολεμικό Ναυτικό, με την εγκατάλειψη ΝΑΤΟικής άσκησης στην Αδριατική από το αντιτορπιλικό πλοίο «Βέλος», το οποίο έφτασε στη Νάπολη της Ιταλίας.

Η χούντα έτρεμε τα πανεπιστήμια - ως χώρους που κυοφορούνται, αναπτύσσονται και ανταλλάσσονται οι ιδέες. Γι' αυτό και η βία, η συνεχής αστυνόμευση, ο χαφιεδισμός και η τρομοκρατία αποτέλεσαν την κυρίαρχη κατάσταση στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Η χούντα είχε απολύσει από τα πανεπιστήμια τους δημοκρατικούς καθηγητές και υπαλλήλους, κατάργησε την αυτοτέλεια των ιδρυμάτων, απαγόρευσε τις συγκεντρώσεις, έδωσε τη δυνατότητα στα πειθαρχικά συμβούλια των σχολών να αποβάλλουν τους φοιτητές που θα υποδείκνυε το καθεστώς, διέλυσε τους περισσότερους φοιτητικούς συλλόγους, ανέστειλε τη λειτουργία άλλων και γενικά έλαβε μέτρα για τον πλήρη έλεγχο των συλλόγων, το «Σπουδαστικό Τμήμα» της Ασφάλειας, ήταν στις... δόξες του και ακόμα: Με νομοθετικό διάταγμα του 1970 ο υπουργός Αμυνας απέκτησε το δικαίωμα να διακόπτει, κατά την κρίση του, τις αναβολές στράτευσης των νέων και να καλεί στο στράτευμα εκείνους τους φοιτητές που θα υποδείκνυε η Ασφάλεια.

Οπως όμως και στην περίπτωση του εργατικού κινήματος, έτσι και στο φοιτητικό κίνημα, από τις αρχές ακόμα του 1972 οι αγώνες εντείνονται. Εχει ήδη ιδρυθεί η «Αντιδικτατορική ΕΦΕΕ» (ΑντιΕΦΕΕ) και σε όλη τη διάρκεια τη χρονιάς γίνονται κινητοποιήσεις, οι φοιτητές απαιτούν γνήσιες εκλογές και συγκρότηση φοιτητικών συλλόγων, προσφεύγουν στα Πρωτοδικεία και προσβάλλουν τη «νομιμότητα» των διορισμένων από τη χούντα εκπροσώπων στις σχολές. Η χούντα κάνει μια υποχώρηση και δέχεται τη διεξαγωγή εκλογών το Νοέμβρη του 1972, εντείνοντας όμως, τις διώξεις και την τρομοκρατία, εφαρμόζοντας παράλληλα και το μέτρο της επιστράτευσης. Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις εντείνονται σε πολλές σχολές και οι φοιτητές βρίσκουν τη θέση τους στις πρώτες γραμμές των εργατικών κινητοποιήσεων του 1972. Η πάλη τους παίρνει περισσότερο πολιτικά χαρακτηριστικά.

Το Γενάρη του 1973 η χούντα εντείνει την επίθεσή της στην Ανώτατη Παιδεία και το φοιτητικό κίνημα με απόφαση για ίδρυση ξενόγλωσσων κολεγίων και ινστιτούτων και, παράλληλα, νέες διώξεις και αυταρχισμό. Το Φλεβάρη γίνεται συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο και η χούντα απαντά με βάρβαρη παραβίαση του ασύλου. Παραιτείται η Σύγκλητος του ιδρύματος. Ακολουθεί η διήμερη κατάληψη της Νομικής, με μαζικότατη συμμετοχή φοιτητών και συμπαράσταση του κόσμου, που καταλήγει με μια μαζική διαδήλωση φοιτητών και λαού. «Ελλάς Ελλήνων φυλακισμένων», «Ελευθερία», «Δημοκρατία», «Κάτω η δικτατορία», «Ενας είναι αρχηγός, ο κυρίαρχος λαός»... τα συνθήματα δονούν την Αθήνα. Το Μάρτη ακολουθούν καταλήψεις στην Ιατρική και ξανά στη Νομική. Αποχές, αγωνιστικές διαδηλώσεις. Οι κινητοποιήσεις ξεφεύγουν από τα σύνορα της Αθήνας, επεκτείνονται στην Πάτρα, τη Θεσσαλονίκη. Οι μαχητικές εκδηλώσεις συνεχίζονται τον Απρίλη. Παρά τις μαζικές συλλήψεις, τους σκληρούς διωγμούς, την πλατιά εφαρμογή της επιστράτευσης, η χούντα δεν κατάφερε να συντρίψει το φοιτητικό κίνημα, ούτε καν να το πισωστρέψει.

Τον Οκτώβρη το φοιτητικό κίνημα ανασυντάσσεται. Οργανώνονται παλλαϊκές κινητοποιήσεις, που το Νοέμβρη γίνονται σχεδόν καθημερινές, τόσο μέσα στις πανεπιστημιακές σχολές όσο και στους δρόμους. Το σύνθημα «Κάτω η χούντα» ακούγεται όλο και πιο συχνά, όλο και πιο δυνατά. Η χούντα υπόσχεται στους φοιτητές «ελεύθερες εκλογές» μετά τις βουλευτικές που είχε προκηρύξει, αλλά οι φοιτητές δεν ξεγελιούνται από τον ελιγμό. Γεωπονική, Πολυτεχνείο, Βιομηχανική, Νομική, Ιατρική, Οδοντιατρική, Πάντειο, Πάτρα, Θεσσαλονίκη, κινητοποιήσεις, αιτήματα... Τα γεγονότα παίρνουν μορφή χιονοστιβάδας.

Στις 14 Νοέμβρη πραγματοποιούνται παμφοιτητικές συνελεύσεις. Αιχμή το αίτημα για άμεση διενέργεια ελεύθερων εκλογών και η άρνηση του υπουργού Παιδείας Σιφναίου να αλλάξει το διάταγμα που όριζε φοιτητικές εκλογές μετά τις βουλευτικές. Το Πολυτεχνείο είναι περιτριγυρισμένο από αστυνομικούς κι οι φοιτητές που είναι συγκεντρωμένοι στο προαύλιο τους πετούν νεράτζια. Στην παμφοιτητική συγκέντρωση της Νομικής πέφτει το σύνθημα ότι στο Πολυτεχνείο γίνονται συμπλοκές και η συνέλευση αποφασίζει την κάθοδο στο Πολυτεχνείο. Ταυτόχρονα, από το μεσημέρι και μετά αρχίσει να συγκεντρώνεται κόσμος και έξω από το Πολυτεχνείο. Η κατάληψη έχει αρχίσει.

Τις επόμενες δυο μέρες αποτελεί πόλο έλξης του λαού της Αθήνας. Η κατάληψη μαζικοποιείται μπαίνουν μέσα μαθητές κι εργαζόμενοι (οικοδόμοι, ιδιωτικοί υπάλληλοι κ.α.), ενώ ταυτόχρονα, μοιράζονται προκηρύξεις, λειτουργεί ο πομπός, ακούγονται παντού αντιαμερικανικά και αντιχουντικά συνθήματα. Οι συγκεντρωμένοι μέσα κι έξω από το Πολυτεχνείο είναι χιλιάδες.

Το απόγευμα τις Παρασκευής 16 Νοέμβρη η αστυνομία αρχίζει να χτυπάει άγρια τις μαζικές λαϊκές διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας και γύρω από το Πολυτεχνείο (έχουν κινητοποιηθεί οι οικοδόμοι, οι ιδιωτικοί υπάλληλοι, άλλοι κλάδοι εργαζομένων, αγρότες από τα Μέγαρα). Ακριβώς η ένταση των λαϊκών κινητοποιήσεων στην Αθήνα, με τους εργάτες να πυκνώνουν τις γραμμές των διαδηλώσεων, συμπίπτει με τα μέτρα άμεσης καταστολής και με τα όπλα, με το στρατό, από τη χούντα. Πνίγεται ο τόπος στα δακρυγόνα, πέφτουν οι πρώτες σφαίρες, εμφανίζονται τεθωρακισμένα της αστυνομίας, απαγορεύεται η κυκλοφορία στο κέντρο της Αθήνας και λίγο μετά τα μεσάνυχτα τα τανκς ζώνουν το Πολυτεχνείο...